Vijf Disney-controverses op een rij

We huilen nog steeds om de dood van Mufasa en lachen nog altijd om die gekke Geest: Disney heeft voor altijd ons hart gestolen. Toch? Blijkbaar geldt dat niet voor iedereen. Al jarenlang krijgt ‘s werelds grootste animatiestudio kritiek over zich heen. Wij zetten vijf blunders voor je op een rij! Maar wees niet bang dat je dierbare Disney-momenten nu voorgoed verpest zijn, want kritiek is er om weerlegd te worden. Zo ook in dit geval.


Schijnheilige Alice

Film: Alice in Wonderland (1951)

Het verhaal: Nieuwsgierige Alice valt in een konijnenhol en ontmoet vervolgens allerlei bizarre wezens, waaronder een zwevende kat, een prettig gestoorde hoedenmaker en schilderende speelkaarten. Plottwist: het blijkt allemaal een droom te zijn.

Oeps, foutje: Die Alice. Ze lijkt zo onschuldig met haar blauwe jurkje en lieve gezichtje, maar tegelijkertijd is ze niet vies van een beetje drugs hier en daar. Althans, dat beweren bloggers. In de Disney-film beleeft de tiener een grote drugstrip: ze drinkt drankjes waarvan ze krimpt en koekjes waarmee ze groeit. Het arme kind wordt nota bene door een waterpijprokende rups geadviseerd om van de magische paddenstoel te eten. Eén en één is twee, zou je zeggen.

Of toch niet? Is het niet gek dat Disney alle schuld krijgt, terwijl de animatie gebaseerd is op het gelijknamige boek (1865) van Lewis Carroll en hij dus het verhaal heeft bedacht? Zat de schrijver misschien zelf aan de drugs terwijl hij zijn beroemde werk schreef? Volgens Carolyn Vega, curator van de tentoonstelling Alice: 150 Years in Wonderland, is dat nooit bewezen. De Brit wilde zijn lezers slechts amuseren met Alice’swonderlijke avonturen. Vergeet ook niet dat het zich allemaal in haar droomwereld afspeelt. En hebben we allemaal niet eens bizarre dromen?


Agressieve Arabieren   

Film: Aladdin (1992)

Het verhaal: Straatschoffie en prins-in- wording Aladdin wordt verliefd op prinses Jasmine en zij op hem. Samen met zijn apenvriendje, een vliegend tapijt en Geest gaat hij de strijd aan met schurk Jafar om Jasmine te bevrijden en haar voor altijd voor zich te winnen.

Oeps, foutje: Aladdin is een van de populairste Disney-films, maar het Arabische sprookje is niet zo perfect als het lijkt. Volgens kijkers zet Disney de inwoners van Agrabah neer als manipulatieve barbaren, die alleen maar uit zijn op geld. Ze schromen niet om je hand af te hakken en zwaaien met hun zwaarden alsof het speelgoed is. Oh ja, en ze dragen allemaal een tulband en een kameel is hun enige vervoersmiddel. De ‘bad guys’, zoals Jafar, hebben bovendien een donkerdere huidskleur en sterker accent dan de westers ogende Aladdin en Jasmine, die eerder een Amerikaanse tongval hebben. Als klap op de vuurpijl worden de vrouwen geërotiseerd als onderdrukte haremmeisjes die alleen maar sensueel kunnen dansen. Behalve Jasmine dan.

Of toch niet? Toegegeven, Aladdin, Jasmine en de sultan lijken inderdaad westerser dan de duistere Jafar. Maar de animatie – het genre zegt het al – is nog altijd een kinderfilm en ja, daar worden nou eenmaal stereotyperingen in gebruikt. Bovendien is de film losjes gebaseerd op Aladdin en de wonderlamp, een duizend-en-een-nacht-sprookje uit de 18e eeuw. Een tijd waarin auto’s nog niet waren uitgevonden en Arabische vrouwen daadwerkelijk in harems vertoefden. In het Midden-Oosten geldt je hand afhakken nog altijd als een straf, dus zo inaccuraat is Aladdin niet. Voor de video-release luisterde Disney overigens wel naar de kritiek over het openingslied Arabian Nights en veranderde de aanstootgevende tekst Where they cut off your ear if they don’t like your face in Where it’s flat and immense and the heat is intense. Had niet gehoeven, maar het klinkt toch net wat gezelliger.


Onfeministische koekenpan

Film: Tangled (2010)

Het verhaal: Rapunzel wordt in een toren vastgehouden door (nep)moeder Grothel, die jong blijft door Rapunzels extreem lange én magische haar. Gewapend met een koekenpan en met behulp van de bijdehante dief Flynn ontsnapt Rapunzel om eindelijk de zwevende lantaarns van dichtbij te zien, niet wetende dat haar echte ouders deze elk jaar voor haar oplaten.  Maar moeder Grothel geeft zich niet zo snel gewonnen.

Oeps, foutje: Disney veranderde zijn eerste titel Rapunzel Unbraided in het genderneutrale Tangled, maar dat is nog altijd niet genoeg voor menig feminist. De kritiek? In de film is de verteller een man (Flynn), de sidekicks (een kameleon en een paard) zijn mannelijk en Flynns criminele vrienden zijn – jawel – allemaal mannen. Rapunzel zelf is als Disney-prinses nog steeds te dun en te blond. De film draait volgens de feministen verder alleen maar om uiterlijk schoon, vooral omdat de boze en stiekem stokoude moeder geobsedeerd is door haar rimpelloos gezichtje. En alsof dat nog niet genoeg is, heb je ook nog Flynn die Rapunzel ‘Blondie’ noemt. Als wapen gebruikt de blondine trouwens geen stoer zwaard, maar een koekenpan, een keukengereedschap. En wie staan er achter het aanrecht? Juistem.

Of toch niet? Rapunzel is feministischer dan alle Disney-prinsessen bij elkaar, beweren (feministische) tegenstanders. De dappere prinses staat haar mannetje en heeft geen prins nodig die haar redt van de boze wereld. Flynn is juist een passief karakter die haar helpt haar droom te verwezenlijken. Rapunzel houdt verder niet alleen van bakken en breien, maar ook van ‘mannelijke’ hobby’s als schaken en sterrenkunde.  Omgekeerd willen de agressief ogende criminelen stiekem mimespeler worden of keramieken eenhoorns verzamelen. En die koekenpan? Die bewijst vooral dat Rapunzel een van de dapperste prinsessen is. Ze heeft immers alleen keukengerei nodig om zichzelf te verdedigen.


Rode voorouders  

Film: Peter Pan (1953)

Het verhaal: de vliegende Peter Pan neemt zijn nieuwbakken vrienden mee naar Neverland. Daar zoekt hij zijn oude vijand Kapitein Haak op, die eerst het Indiaanse meisje Tijgerlelie gevangenneemt en vervolgens Peters kameraden.  

Oeps, foutje: What made the red man red is misschien niet het bekendste Disney-nummer, maar misschien wel het meest controversiële. In het vrolijke liedje legt de indianenstam van Tijgerlelie uit wanneer ze voor het eerst ‘ugh’ zeiden en hoe ze aan hun rode kleur komen. Racistisch, vinden media en bloggers. Hun advies: als je al iets van de Amerikaanse geschiedenis wil leren aan kinderen, doe het dan goed. En niet door hun Amerikaanse voorvaderen als wilde beesten te laten dansen en hen niet in een brabbeltaal te laten zingen.  Over de stereotyperende decoraties als wigwams en verentooien nog maar niet te spreken. Door al het commentaar werd de film uiteindelijk zonder het aanstootgevende nummer uitgezonden.

Of toch niet? Voor de theaterversie van Peter Pan veranderde Disney de titel in  het niet-aanstootgevende What made the brave men brave, waarin ze zich afvragen waarom ‘moedige mensen’ voor de sterren dansen en zingen. Die aanpassing had nou ook weer niet gehoeven, beweren fans van de eerste versie. Ja, de indianen worden gestereotypeerd, maar racistisch? Dat is heel wat anders! Een tweede tegenargument hebben ze ook al paraat: Neverland is een fantasieland, gezien door de ogen van de kinderen. En dachten we niet allemaal dat indianen in een wigwam woonden en een vredespijp rookten?


Zwaarlijvige halfgod

Film: Vaiana (2016)
Het verhaal: De Polynesische Vaiana reist de halve oceaan over om halfgod Maui op te sporen. Alleen hij kan haar eiland Motunui redden van de ondergang. Vaiana weet hem gelukkig te vinden, maar hun samenwerking gaat niet altijd voor de wind.

Oeps, foutje: Is Disney eindelijk overstag gegaan na alle kritiek dat de vrouwelijke karakters altijd maatje 34 hebben en hebben ze Vaiana een beetje heup gegeven, is het nog niet goed. Volgens eilandbewoners rondom de Stille Oceaan is Maui, haar compagnon, te dik en zit zijn haar zit te wild. Dat is juist het omgekeerde van de Polynesische halfgod uit de legendes: een slanke gespierde kerel, heroïsch en zijn haar opgestoken. Zelfs de Nieuw-Zeelandse minister-president bemoeit zich met de kwestie en noemt de Disney-variant ‘onacceptabel’.  

Of toch niet? Disney-makers doen altijd gedetailleerd onderzoek voor hun nieuwe filmproject. Zo ook voor Vaiana. Van Maui’s tatoeages tot vistechnieken: de producenten kregen vijf jaar lang hulp van lokale experts. Deze Polynesische eilandbewoners overtuigden hen óók om Maui niet kaal en klein te maken, het uiterlijk wat de makers eerst in gedachte hadden, maar groot en breed. Zijn volle haardos mocht ook niet ontbreken, want die maakte deel uit van zijn mana, zijn spirituele energie.  Alleen met een breed postuur en wilde haren zou Maui op hun held lijken, namelijk sterk en stoer.


0 reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *