De hedendaagse jonge idealist heeft het zwaar. Niet per se fysiek of financieel, maar juist moreel. Het leed in de wereld komt namelijk nu duidelijker dan ooit aan het licht, en zo groeit ook de drang om dat op te lossen. Een individu kan echter zelf niet de wereld redden (althans, voorlopig; ik koester naïeve hoop), en dus moet je kiezen waar je je voor inspant. Er bestaan oneindig veel goede doelen, vrijwilligersplekken, en hulpeloze mensen of dieren. De kleine som geld die je mogelijk kan doneren, moet dus perfect besteed worden. Het is ware keuzestress.
Peter Singer, een van de beroemdste ethici van onze tijd, biedt je gelukkig hulp. Zijn utilistische leer klinkt tenminste heel vanzelfsprekend: het leed in de wereld moet zo efficiënt mogelijk worden gereduceerd. Het zou immers ronduit dom zijn om je geld te doneren aan inefficiënte organisaties, die de wereld niet beter maken. De vraag die echter snel volgt is veel moeilijker te beantwoorden, namelijk: hoe meten we leed?
Effectieve altruïsten zijn van mening dat we als mensen in staat zijn rationeel het leed te rangschikken. Intuïtief is dit wel logisch: slavernij is erger dan je teen stoten. Maar intuïtie alleen lijkt niet genoeg te zijn om het compleet te rechtvaardigen, zeker wanneer mensen het met elkaar oneens zijn. Kan leed (en omgekeerd dus welzijn) wel in getallen uit te gedrukt worden?
Het lijkt mij dat leed uit meer bestaat dan alleen maar statistiek. De mens denkt in het algemeen niet in statistieken, maar juist in narratieven en emoties. Men begon pas echt massaal sympathie te tonen voor de Syrische vluchtelingen toen de foto van één verdronken kind op de voorpagina van alle kranten stond. Correspondenten vertellen vaak het tragische verhaal van één individu, om de hachelijke situatie van miljoenen uit te beelden. Kortom: “De dood van één mens is een tragedie; de dood van miljoenen slechts een statistiek.”*
Toch zou je, zoals Peter Singer doet, wel enkele premissen kunnen voorstellen, bijvoorbeeld dat het redden van levens leed vermindert. Vanuit deze aanname komt hij tot de conclusie dat het het ‘meest altruïstisch’ is om geld te investeren in malarianetten, omdat wereldwijd de meeste mensen aan malaria overlijden. De meeste levens voor het minste geld.
Een dergelijk plan van aanpak is eerbiedwaardig en ook inspirerend, maar tegelijk vind ik het soms wat banaal aanvoelen. Kwaliteit van leven is natuurlijk van cruciaal belang, en toch amper meetbaar. Betekenisvol leven bestaat uit meer dan alleen overleven. In de visie van Singer lijken we enkel de statistiek te dienen, en niet het goede. Om mijn zus te parafraseren: “In directe zin zijn dokters natuurlijk van veel meer belang dan kunstenaars, maar in een wereld zonder kunstenaars hoeft mijn leven niet gered te worden door een dokter.”
* Dit citaat wordt vaak toegeschreven aan Stalin, maar het is eigenlijk van Kurt Tucholsky.
0 reacties