Mensen zijn trendvolgers. Kijk maar naar alle internetchallenges waar YouTube vol mee staat, de wandelende H&M-catalogussen die over straat lopen of de woorden die soms in zijn en dan weer uit: is het nou cool om lauw te zeggen of lauw om cool te zeggen? Is het erg dat wij massaal achter de meest gelikete influencers op Instagram aanlopen? Niet per se: het is heel menselijk.
Wie ook net mensen zijn, zijn politici. Geloof het of niet, politici zijn net zulke grote trendvolgers als de rest van ons. Soms proberen zij de trends in de samenleving te volgen, met de meest gênante en hilarische gevolgen: zoek maar eens het filmpje van een skatende Jan Peter Balkenende op of Hilbrand Nawijn die een poging tot ‘jumpstyle’ onderneemt. Dit zijn natuurlijk de treurige vertoningen van oudere mannen die wanhopig proberen om cool (of was het lauw?) over te komen op “de jeugd van tegenwoordig” en zo te laten zien dat zij heus nog wel contact hebben met de samenleving.
Dit zijn niet de politieke trends waar ik op doelde. Dé trend in de Nederlandse politiek van de afgelopen paar jaar is verantwoordelijkheid nemen. Wat voor de meesten toch als een vrij normaal onderdeel van het dagelijks bestaan wordt gezien – mocht het nou in je werk, op het sportveld of in je relatie zijn – is door politici sinds kort verheven tot een noviteit die zaligmakend is. Zo werd Geert Wilders na het terugtrekken van zijn gedoogsteun verweten dat hij “niet zijn verantwoordelijkheid nam”. Diederik Samsom en Mark Rutte, die een hele campagne volhielden echt niet met elkaar te gaan regeren, namen “met flinke tegenzin en pijn in hun hart” toch maar hun verantwoordelijkheid toen de plicht hen riep. En Jesse Klaver, die besloot om in 2017 geen deel te nemen aan het kabinet, wordt sindsdien elke keer als hij ook maar aan de interruptiemicrofoon ruikt verweten dat hij “wegliep voor de verantwoordelijkheid”.
Hoewel dit natuurlijk enigszins kinderachtig is, valt er toch iets voor te zeggen dat regeringspartijen er regelmatig op hameren dat zij wel hun verantwoordelijkheid nemen. Het is namelijk enigszins onhandig als er geen kabinet is. Het zou, vanuit een politiek-wetenschappelijk oogpunt, een fantastisch interessant experiment zijn. Alleen betwijfel ik of de uitkomst gunstig voor ons uitpakt: voordat je met zijn allen op een bootreis gaat is het toch wel fijn als de kapitein een route uitzet om te gaan varen, dan kunnen we daar met zijn allen altijd nog over in discussie gaan. Nou gaat deze vergelijking natuurlijk niet geheel op voor ons politieke stelsel: in plaats van een kapitein hebben wij er drie of vier, die allemaal een andere kant op willen varen: de een rechtsom, de ander linksom en de laatste rechtdoorzee. Voor een beetje eenduidige route zoek je toch een groepje kapiteins bij elkaar die ongeveer dezelfde kant op willen varen.
Met deze analogie is het heel goed te begrijpen dat GroenLinks geen verantwoordelijkheid nam: de partij had immers op een boot gezeten die een sterk rechtse koers aan had gehouden, waardoor veel van de standpunten van GroenLinks afgezwakt of zelfs tegenovergesteld uitgevoerd zouden worden. Gevolg: een keiharde afstraffing bij de volgende verkiezingen.
Hier zit voor veel partijen ook meteen het grootste pijnpunt van wel je verantwoordelijkheid nemen. De afgelopen paar jaren zijn het CDA en de PvdA, maar ook (op dat moment) kleinere partijen zoals D66 en ChristenUnie zetels kwijtgeraakt; zij namen toen deel aan de regering en waren niet in staat belangrijke punten te verzilveren, of ze voerden een beleid uit waar de achterban niet achter stond. Hierdoor ontstaat een raar soort paradox: partijen profileren zich sterk in de verkiezing om de grootste partij te worden en te gaan regeren, maar zodra ze in de regering zitten moeten ze door het sluiten van compromissen of uitruilen van standpunten veel zetels inleveren bij een volgende verkiezing.
In plaats van andere partijen te verwijten dat zij weglopen van hun verantwoordelijkheid door niet in een onwenselijke coalitie te stappen, zouden politici misschien meer tijd moeten besteden aan het benadrukken van het belang en de noodzaak van coalitievorming bij de kiezer. Anders ontstaat de mogelijkheid dat straks niemand meer zijn verantwoordelijkheid durft te nemen en wij langzaam in een zee van anarchie verzinken.
0 reacties