De kunst van het wereldbouwen, het bedenken en uitwerken van een wereld, kan je op twee manieren bekritiseren. De eerste manier, voor de maker van een werk het meest relevant, is het bekritiseren van de elementen waar duidelijk over is nagedacht. Je kan je afvragen of een magisch systeem logisch is, en of de rest van de wereld op die magie is aangepast. Wellicht kan je vragen stellen bij het politiek systeem, of de talen waar zo veel werk in is gestoken. Dit helpt een wereldbouwer verder en creëert interessante gesprekken.
De tweede manier van bekritiseren, namelijk het bekritiseren van elementen waar de auteur nog geen twee seconden over heeft nagedacht, is voor de pedant veel leuker. Zeker als het een vakgebied betreft waar fictie weinig bij stilstaat, zoals rechtsgeschiedenis, kan je je helemaal uitleven. Om George R.R. Martin te parafraseren: “Tolkien kan wel zeggen dat Aragorn koning werd en 100 jaar lang regeerde, en dat hij wijs en goed was. Tolkien vraagt zich echter niet af wat Aragorn dacht over pandrecht bij faillissement na voorwaardelijke eigendomsoverdracht.” In dit stuk zal deze vorm van kritiek worden losgelaten op The Elder Scrolls V: Skyrim. Omdat ik het leuk vind, maar ook omdat het een leerzame lens biedt.
Het spel Skyrim speelt zich af in de gelijknamige provincie in het Keizerrijk. Skyrim is een ruig grensgebied, dunbevolkt door de trotse Noorderlingen die verdeeld zijn over meerdere thegnschappen. De thegn is, zoals de naam reeds doet vermoeden, de centrale politieke figuur in de verschillende thegnschappen. Hij of zij maakt en spreekt recht, en heerst over eenieder die zich binnen hun grenzen begeeft. Voor de speler is het strafrecht hier van groot belang, maar omdat de spelmakers langer dan twee seconden over dit systeem hebben nagedacht is het voor ons niet interessant. Veel boeiender is namelijk het systeem van eigendomsrecht; hoe werkt eigendom in Skyrim, en hoe verhoudt zich dat tot het recht in landen in onze eigen wereld?
Het is allereerst duidelijk dat de mensen in Skyrim een Romeinsrechtelijk beeld hebben van eigendom. Eigendom, naar de Romeinsrechtelijke visie die ook in het Nederlands privaatrecht is overgenomen, is een onzichtbaar recht op een goed dat je te allen tijde kan uitoefenen. Als iemand iets van je afpakt, dan ben je in je recht om dat goed terug te eisen (revindiceren). Dit verschilt sterk van de eigendomsperceptie in het oude Germaanse of het huidige Angelsaksische recht. Eigendom is, naar hun idee, niet iets anders dan bezit. Als je iets in je handen hebt en je zegt eigenaar te zijn, dan ben je ook eigenaar. Het verschil uit zich het beste in fietsendiefstal: In Nederland mag je je fiets van de dief terugpakken. Naar Engels recht is de dief echter een bezitter, en dus een eigenaar. Je mag een schadevergoeding hebben, maar niets anders.
Als je in Skyrim wordt gearresteerd, moet je echter al je gestolen goederen teruggeven. Je krijgt niet eens de optie om de waarde van de spullen te betalen, in plaats van de spullen terug te geven. Dit wijst op een Romeinsrechtelijke eigendomsperceptie, waarin dit ook mogelijk is. Onder Engels recht had de speler alleen wat meer geld moeten afstaan, ter waarde van de gestolen spullen. Ook in de Verenigde Staten, waar spelmaker Bethesda gevestigd is, geldt de Engelse eigendomsvisie. De spelmakers hebben waarschijnlijk een systeem geïntroduceerd wat voor hen eerlijk leek, niet wetende dat dat niet het geldende recht is in het land waar ze wonen en werken.
Is het gehele privaatrecht van Skyrim Romeinsrechtelijk? Absoluut niet! Het spel maakt hier en daar uitzonderingen. Is dat omdat er niet langer dan twee seconden over is nagedacht? Wellicht! Maar er kan ook een reden voor zijn in de wereld zelf, zoals we hieronder zullen zien. Romeins recht bood namelijk geen derdenbescherming. Je kon enkel eigendom verkrijgen door overdracht door de échte eigenaar van een goed. Als je een goed had gekocht, maar de verkoper bleek niet de echte eigenaar te zijn, dan had je geen eigendomsrecht, en moest je het goed teruggeven aan de echte eigenaar. Wel zo eerlijk, maar onhandig als je een markteconomie wil opzetten.
In Skyrim bestaat er echter wel een vrij vergaande vorm van derdenbescherming. Spullen die je tegenkomt in de schuilplaatsen van bandieten mag je gewoon houden, en je kan deze spullen zonder probleem doorverkopen. Dit wijst op een bescherming van de eigendomsrechten van derden die vanuit Romeinsrechtelijk perspectief ongekend is. De verkrijger die geen reden heeft om te twijfelen aan de verkoper van een goed wordt eigenaar, of de verkoper zelf wel of geen eigenaar is. De enige uitzondering in Skyrim is diefstal; een winkeleigenaar zal geen gestolen goederen kopen.
Dit is ook uit te leggen met een verwijzing naar de economie van Skyrim. Een ervaren speler weet dat de economie van Skyrim geheel gebaseerd is op het stelen van de spullen van anderen, en het terugstelen van die goederen door zogenaamde ‘helden’. Een strikt Romeinsrechtelijke visie op eigendomsrecht zou niet werken. Bij het oprollen van een bandietenkamp zou een speler langer bezig zijn met het vinden van rechtmatige eigenaren dan het daadwerkelijk vechten met schurken. In elke stad zouden mensen je meteen voor de rechter slepen om hun spullen te revindiceren. De overdaad aan dieven in Skyrim maakt puur Romeins recht onwerkbaar, dus het is logisch dat er sterke derdenbescherming bestaat. Behalve voor dieven zelf, natuurlijk, want misdaad mag niets opleveren.
Met deze kennis kunnen we kijken op welk bestaand land Skyrim het meeste lijkt. De Romeinsrechtelijke basis beperkt de keuze tot landen met een systeem gebaseerd op de Code Napoleon. De strenge bescherming voor derden zorgt ook dat veel landen afvallen. Frankrijk en Portugal hebben bijvoorbeeld veel minder bescherming voor derden. Er zijn weinig landen met sterke derdenbescherming die een uitzondering maken voor diefstal. In Europa is er één land met een dergelijk systeem, waar een mengsel van lokaal en Romeins recht in de puntjes is bijgeknipt: ons eigen Nederland. Skyrim behoort wellicht de Nords toe, maar hun rechtssysteem is van ons.
Wat kan men leren van dit artikel? De belangrijkste les is dat je wereldbouwen nooit goed kan doen. Er is altijd wel een obscure tak van academische sport die kritiek kan uiten op je wereld. Het doel van wereldbouwen is ook niet om realisme boven alles na te streven. Het doel van wereldbouwen is om, door te worstelen met vraagstukken, meer te leren over complexe vraagstukken in onze eigen wereld. Ik hoop dat je in ieder geval genoten hebt, zelfs als je niet veel wijzer bent geworden.
0 reacties